شناخت روابط علّی بین دیابت، چاقی و بیماری کبد چرب غیر الکلی

31 ژوئیه 2020- دیابت، چاقی و بیماری کبد چرب غیر الکلی (NAFLD) همگی بیماریهای شایعی هستند که می توانند پیامدهای جدی برای سلامتی داشته باشند. NAFLD که به عنوان کبد چرب شناخته می شود، می تواند به یک کبد ملتهب و فیبروتیک موسوم به استئاتوهپاتیت غیر الکلی (NASH) و همچنین سیروز کبدی پیشرفت کند.

علل مولکولی NAFLD و NASH هنوز کاملاً درک نشده است و تا به امروز هیچ دارویی توسط سازمان غذا و داروی آمریکا برای NAFLD تایید نشده و در دسترس نیست. یک مشکل اصلی برای دانشمندان درک روابط علی بین NAFLD ، دیابت و چاقی است که غالباً با هم در بیماران دیده می شوند و به عنوان بیماریهای هم آیند درمان می گردند. بدون درک واضح از رابطه علی و معلولی ریشه ای بین آنها، ممکن است تولید دارو با موفقیت همراه نباشد.

تیمی از محققان به رهبری محققان دانشکده داروسازی و علوم بهداشتی Eugene Applebaum ، در دانشگاه ایالتی Wayne ، روابط علّی بین این سه بیماری را به امید توسعه ی درمانهای اختصاصی تر و موثر بررسی کردند.

دکتر Wanqing Liu ، دانشیار علوم دارویی دانشکده ی فارماکولوژی دانشگاه ایالت Wayne در دیترویت میشیگان به همراه همکارانش، پرفسور Eugene Y. Chen و پرفسور Cristen Willer ، اخیراً مقاله ای با عنوان "روابط علّی بین NAFLD ، T2D و چاقی دارای پیامدهایی برای طبقه بندی ساب فنوتیپی بیماریها" را در ژورنال Hepatology منتشر کردند، که سعی در درک علل مولکولی NAFLD ، دارد. این تیم یک تجزیه و تحلیل ژنومی در مقیاس بزرگ به نام "تصادفی سازی مندلی" را انجام دادند، این استراتژی شبیه به یک کارآزمایی بالینی تصادفی است که متکی به یک رخداد تصادفی طبیعی در آلل های ژنتیکی در جمعیت های انسانی است.

محققان از داده های ژنومی بیش از 400 هزار فرد از بیوبانکی در انگلستان، که در آن توالی ژنومی بیش از 500 هزار نفر از ساکنان تعیین و داده های سلامتی آنها به اشتراک گذاشته شده بود، استفاده کردند. آنها همچنین از داده های ژنومی نزدیک به 900 هزار نفر که بخشی از یک کنسرسیوم بین المللی تحقیقاتی در زمینه دیابت و چاقی بودند، بهره جستند. دکتر Wanqing Liu ، دانشیار علوم دارویی در دانشگاه ایالتی Wayne ، گفت: این تجزیه و تحلیل با بزرگترین داده های به روز شده، برای اولین بار به ما امکان داد که رابطه علّی بین NAFLD و دیابت نوع 2 (T2D) و همچنین بین  NAFLD و چاقی را تعیین کنیم.

محققان دریافتند که NAFLD را می توان حداقل به دو زیر گروه مجزا تقسیم کرد، آنهایی که عمدتا ناشی از "طبیعت" (ژنتیک) و آنهایی که ناشی از "تغذیه" هستند (سندرم متابولیک مانند T2D یا چاقی به عنوان علت اولیه). NAFLD ناشی از ژنتیک می تواند باعث ایجاد نوعی دیابت غیر معمول شود که با قند خون بالا شناخته می شود اما لزوماً مقاومت به انسولین در آن دخیل نیست. با کمال تعجب، این نوع NAFLD ، منجر به چاقی در کل بدن نمی شود بلکه باعث افزایش چاقی مرکزی می گردد. این زیر گروه از NAFLD همچنین با پایین آمدن سطح کلسترول خون همراه است.

در نوع "تغذیه ای" ، هم T2D و هم چاقی یا چاقی مرکزی می تواند منجر به ایجاد NAFLD شود. در این حالت، NAFLD ممکن است پس از ابتلا به دیابت نوع 2 یا چاقی ایجاد گردد. برای تأیید بیشتر این یافته ها، پرفسور Liu و تیمش، یک مدل موش مهندسی شده ی ژنتیکی با جهش انسانی در ژن PNPLA3[1] ، را پرورش دادند که یک علت ژنتیکی شناخته شده برای NAFLD در انسان است. محققان به همراه تیمی از آزمایشگاه پرفسورCharlie Dong، در دانشکده پزشکی دانشگاه ایندیانا با تحقیق بر روی این مدل، یافته های کشف شده در داده های ژنومی انسان را تأیید کردند.

پرفسور Liu ، گفت: این مطالعه پیامدهای مهمی برای طبقه بندی بیماری NAFLD ، تشخیص و تولید دارو دارد. وی ادامه داد: علاوه بر این، اهمیت توسعه داروی دقیق را هم برای پیشگیری و هم برای درمان این بیماریها نشان می دهد. به عنوان مثال، این مطالعه نشان داد که افرادی با خطر ژنتیکی بالا برای NAFLD ، ممکن است سالم به نظر برسند، زیرا اکثرا لاغر هستند و نسبت به انسولین مقاومت کمتری دارند و سطح کلسترول خون آنها پایین یا در حد طبیعی است، بهمین دلیل احتمالاً NAFLD ، در این افراد کمتر تشخیص داده می شود که منجر به خطر بیشتر برای پیشرفت این بیماری در آنها می شود. برای بیماران متعلق به این زیر گروه، باید تولید دارو با تمرکز بر علل ژنتیکی این بیماری در کبد انجام شود. از طرف دیگر، افرادی که از نظر ژنتیکی خطر ابتلا به دیابت و چاقی دارند و همچنین به NAFLD  مبتلا می شوند، احتمالاً از کاهش وزن و کنترل قند خون سود می برند.

محققان همچنین دریافتند که NAFLD ناشی از جهش در ژن PNPLA3 ، ممکن است منجر به ابتلای فرد به دیابت نوع 1 دیرهنگام شود نه دیابت نوع 2 تیپیک، که مشخصه ی اصلی آن مقاومت به انسولین است. در عین حال، این موضوع باید در بیماران از نظر بالینی بیشتر بررسی شود. همچنین این موضوع یادآوری می کند که ممکن است بسیاری از بیماران دارای قند خون بالا در بزرگسالی که بیماری آنها به اشتباه دیابت نوع 2 تشخیص داده شده است، در حقیقت به دیابت نوع 1 دیرهنگام مبتلا باشند و بهمین دلیل درمان آنها باید تغییر کند.

منبع:

Liu, Z., et al. (2020) Causal relationships between NAFLD, T2D and obesity have implications for disease subphenotyping. Journal of Hepatology. doi.org/10.1016/j.jhep.2020.03.006.

https://www.news-medical.net/news/20200731/Understanding-the-causal-relationships-between-diabetes-obesity-and-NAFLD.aspx